«عبدالرحمن صدیق» یکی از افراد برجسته‌ی حزب اتحاد اسلامی کردستان عراق می‌باشد که کارهای تحقیقی انجام داده و در گردهماییهای گوناگون شرکت کرده است. ایشان به عنوان یک روشنفکر و محقق در کردستان عراق شناخته شده است اثر زیر ترجمه‌ای از کارهای او می‌باشد. 

نظرات مطرح شده در سایت الزاماً نظر دست‌اندرکاران آن نیست، واضح است که در مورد استنادات تاریخی نوروز نیز نظریات متفاوت و ‌گاه متناقضی وجود دارد و نظریه‌ی فوق به عنوان یکی از نظریه‌ها مطرح می‌باشد. 

_______________________

ملت کرد با بزرگداشت و یاد‌آوری این جشن بزرگ، به جهانیان اعلام می‌کند که ملتی مستقل و دارای شناسنامه و تاریخ ویژه‌ای است. [1] به همین سبب قدرت‌های حاکم و سازمان‌ها و ارگان‌های سرکوب‌گرشان به شدت با این جشن مخالفت نموده و از اجرای این مراسم جلوگیری کرده‌اند. 

دشمنان ملت کرد هرگاه در سرکوب این جشن با شکست مواجه شده‌اند، به دین متوسل شده و کوشیده‌اند تا با نقاب دین‌داری و با ترویج شایعات نادرست از قبیل اینکه: نباید «نوروز» را یک جشن به حساب آورد، در تاریخ اسلام جشنی به نام «نوروز» وجود نداشته است، تعیین «نوروز» به عنوان آغاز سال نادرست است، روشن کردن آتش در «نوروز» بدعت است و شایعات نادرست دیگری از این دست، می‌خواهند شور و احساسات ملی ما را خاموش کنند. 

این ایده‌های نادرست در حالی ترویج داده می‌شوند که هر کدام از کشورهای مسلمان یک روز را به عنوان جشن ملی اعلام نموده و جشن می‌گیرند. پس چرا مردم ما که یکی از کهن‌ترین اقوام دنیا و منطقه‌ی خود هستند و میهنمان گهواره‌ی دوم بشریت است باید تحت تأثیر چنین سخنانی قرار گیرد. 

 

اکنون برای رفع این تهمت‌های ناروا، آن‌ها را بررسی می‌کنیم: 

اول: هنوز هم برخی از مردم منظور پیامبر را از حدیث ذیل در نیافته‌اند: «ان لکل قوم عیدا وهذا عیدنا» [۲] به همین خاطر با استناد به این حدیث می‌گویند که غیر از عید رمضان و عید قربان، عید دیگری وجود ندارد؛ اما اگر به منابعی که «صحیح بخاری» را شرح کرده‌اند، نظیر: «فتح الباري» و «عمدة القاري» و «ارشاد الساري» مراجعه نماییم، در می‌یابیم که در تفسیر این حدیث چنین می‌گویند: «فی قول لکل قوم عید:‌ای لکل ملة من الملل المختلفة عید یسمونه باسمه» و قوله هذا عیدنا: «وهو یوم الاضحی.» یعنی در هر آیینی جشنی وجود دارد که با اسم خاصی نام‌گذاری شده است. دلیل این گفته، کلمه‌ی «ملة» است که به معنی «دین» می‌باشد و عیدهای «رمضان» و «قربان» جشن‌هایی هستند که دین اسلام آن‌ها را برای ما مشخص نموده، پس جشن‌های دینی ملت ما می‌باشند. اما جشن‌ها و مناسبت‌هایی را که ملتمان از زیر یوغ ظلم و استبداد رهایی یافته یا خواهد شد، شامل جشن‌های ملی خواهند بود. 

عید «نوروز» هم که ۲۷۰۰سال قدمت دارد و به مناسبت تشکیل دولت ماد به عنوان آغاز سال ملت کرد اعلام شده، و بزرگ‌ترین جشن ملت ماست. 

بر این اساس در دین اسلام هر مناسبت دیگری را می‌توان جشن گرفت، مانند: تولد، روز مادر، روز زن و مناسبت‌های ملی و... در این رابطه استاد عبدالکریم حمادي ‌الدیان در مجله‌ی «التربیة الإسلامیة» در پاسخ به سؤال یکی از خوانندگان، درباره‌ی عید چنین می‌گوید: «اما تسمیته عیدا فلیست حراماً و لا مکروهة، الا اذا اعتقدوا الیوم عید وضعه الشارع» یعنی: نام‌گذاری و تعیین یکی از مناسبت‌های ملی به نام عید، نه حرام است و نه مکروه، به شرط آنکه آن را یک عید دینی تعیین شده از سوی خدا ندانیم. 

به این ترتیب درمی‌یابیم که عیدهای رمضان و قربان جشن‌های دینی ما هستند که خدا آن‌ها را برای ما تعیین نموده است و ملت مسلمان کرد این در روز را به خاطر دینشان جشن می‌گیرند و «نوروز» هم جشن ملی ما است و آن را به خاطر ملیتمان جشن می‌گیریم. زیرا نوروز و روز پیروزی یک ملت و تولد عزم ملی و استقلال ملت کرد است، به همین سبب هر سال را برای بزرگ داشت آن، جشن می‌گیریم. 

دانشمند شهیر، «ابن تیمیه» در کتاب «اقتضاء الصراط المستقیم» کلمه‌ی عید را چنین تعریف می‌کند: «العید: اسم لما یعود من الاجتماع العام علی وجه معتاد عائدا ما یعود السنه او بعود الاسبوع او الشهر او نحوذ لک». [۳] 

دوم: اغلب اوقات و نیز در طول دوران حکومت اسلام این مراسم برپا بوده و مانند مراسمات دینی به گرمی از آن استقبال شده است. در روز نوروز مردم شیرینی پخش نموده و برای بزرگ داشت آن، مراسم بر گذار کرده‌اند. این روز آن‌قدر شیرین و به یاد ماندنی بوده که امام علی (رض) آرزو کرده هر روز نوروز باشد. در جلد دوم کتاب «التراب الاداریة أو نظام الحکومة النبویة»، اثر عبدالحي الکتانی، چنین آمده است: «جیء الی علي بفالوذج، فأکل منه، و قال: ما هذا؟ قالوا، نور النیروز، فقال: نوروزنا فی کل یوم.)» [۴]

در دوره‌ی امویان نیز، نوروز به عنوان آغاز سال جدید معین گردید و باج و خراج در آغاز سال جمع‌آوری شده است. اما مردم برخی از مناطق که نمی‌توانستند تا هنگام نوروز محصولاتشان را بفروشند و خراجشان را پرداخت نمایند، درخواست نموده‌اند که نوروز به عنوان آغاز سال تعیین نگردد بلکه آخر فصل بهار برای این کار مناسب‌تر است. چون درخواست آن‌ها از طرف حکومت پذیرفته نشد، با نوروز به مخالفت برخواستند و به نوروز تهمت ناروا زدند و به آن بد و بیراه گفتند. 

ابوریحان بیرونی هم در کتاب «آثار باقیه» صفحه‌ی۲۱۷. ۲۱۶ به این مطلب اشاره می‌کند و می‌گوید: «ان الملاک اجتمعوا في عهد هشام بن عبدالملک الاموي و شکوا الی عامله، خالد بن عبدالله القسری، و شرحوا ما یجدونه من الاصعاب و سالوه ان یؤخر النوروز شهرا، فأبی.» [۵] 

دلیل درخواست آن‌ها‌‌ همان بود که قبلاً به آن اشاره شد. دکتر حسن ابراهیم حسن در صفحه‌ی ۳۵۵ کتاب «تاریخ الإسلام» چنین می‌گوید: «لان التقویم الجدید قدم یوم النوروز، فکان یجیء، و الزرع اخضر فی الوقت الذی یحب ان یدفع فیه الضرائب.» [۶]‎

در دوره‌ی پادشاهان عباسی نیز نوروز مهم‌ترین جشن رسمی بوده است. دکتر حسن ابراهیم در جلد دوم «تاریخ الاسلام» در باره‌ی نوروز می‌گوید: «اصبحت من اهم اعیاد هم الرسمیه في العصر العباسي الاول.» [۷]

پس بیاید تا ما هم بیش از گذشته به این عید ملی و دیگر مناسبت‌های ملیمان اهمیت دهیم و به کردستان و ملیتمان افتخار کنیم، زیرا این ملیت مخلوق خداست و هم او آن را به ما بخشیده است. 

سوم: بنا به دلایل فطری و طبیعی، بسیار ضروری است که در اداره‌ها و سازمان‌های حکومت کردستان و نیز زندگی روزانه‌ی مردم از تقویم کردی استفاده گردد. زیرا استفاده از آن به منزله‌ی احیاء تاریخ کهن ملت کرد است و با آب و هوا و وضعیت کردستان بسیار متناسب بوده و استفاده از آن نیز بسیار آسان است. از طرفی نام ماه‌های تقویم کردی بسیار با مسمی بوده و وضعیت طبیعت و آب و هوای آن ماه‌ها کاملاً هماهنگ است: 

1-نه‌وروز (خاکه‌لێوه)، گوڵان، جۆزه‌ردان، ماه‌های بهار؛ 

2-پووشپه‌ڕ، خه‌رمانان و گه‌لاوێژ، ماه‌های تابستان؛ 

3-ره‌زبه‌ر، گه‌ڵاڕێزان (خه‌زه‌ڵوه‌ر)، سه‌رماوه‌ز، ماه‌های پاییز؛ 

4-به‌فرانبار، ڕێبه‌ندان و ڕه‌شه‌ممه، ماه‌های زمستان هستند. 

تعداد روزهای ماه‌های فوق، با ماه‌های فارسی برابر است. 

 

چهارم: در پاسخ کسانی که می‌خواهند آتش نوروز را به آتش‌پرستان نسبت دهند و می‌گویند آتش نوروز برای پرستش کردن آن روشن شده است، می‌گوییم: این نظریه نادرست است، زیرا دوست و دشمن می‌دانند که روشن کردن آتش صرفاً برای اعلام پیروزی ملت کرد بر ضحاک خون‌خوار و ظالم و آغاز حکومت «فریدون»، شاه عدالت‌گستر بوده است و اکنون نیز صرفا یک مسأله‌ی سیاسی است. دکتر کنتروشنر در کتاب «احفاد صلاح ‌الدین‌ الایوبي» که عبدالسلام مصطفی آن را به عربی ترجمه کرده است، می‌نویسد: «لکن عملیة اشعال النیران عند الکورد، هي عملة سیاسیه بحته، فهي اشارة واضحة علی رغبة الکورد في اعلان کونهم شعبا مستقلا بذاته... و ذلک المغزی السیاسي تتم مراقبه عملیة اشعال النیران ومنعها ومطاردة القائمین بها من قبل اجهزة الشرطة والأمن في البلاد المعنیة.» [۸] 

با توجه به این دلایل در می‌یابیم که روشن کردن آتش نوروز جنبه‌ی سیاسی دارد و نشانه‌ی استقلال و پیروزی ملت ماست و نوروز هم جشن ملی کرد‌ها است و عیدهای رمضان و قربان جشن دینی ملت کرد و تقویم کردی برجسته نمودن خواست تاریخی ملت کرد است. 

 

پانوشتها: 

ـــــــــــــــ

۱-  داشتن پیشینه و تاریخ را نباید کم ارزش دانست، دکتر علی شریعتی معتقد است که هر ملتی باید سه چیز داسته باشد تا بتوان آن را یک ملت به حساب آورد: تاریخ، مذهب و فرهنگ.

۲- رواه البخاری و مسلم. 

۳- عید نام هر چیزی است که باز گردد یا هر اجتماعی که به طور معمول تکرار شود؛ خواه این چرخش سالانه باشد یا هفته‌ای یا در طول ماه و مانندآن. 

۴- برای امام (رض) فالوده آوردند، آن را خورد سپس گفت: این فالوده به چه مناسبتی بود؟ گفتند: به مناسبت نوروز، گفت: «هر روزمان نوروز باد.»

۵- در زمان هشام بن عبد الملک اموی، کشاورزان جمع شدند و از کارگزار او، خالد بن عبدالله القسری، شکایت کردند و از مشکلاتی که با آن درگیر بودند، صحبت کردند و درخواست نمودند که عید نوروز را به تأخیر اندازند، اما او نپذیرفت. 

۶- در تقویم جدید نوروز را جلو انداختند، از این رو زمانی فرا رسید که کشتزار‌ها سر سبز بودند در حالی که در آن هنگام می‌بایست مالیات‌ها پرداخت شوند. 

۷- یکی از مهم‌ترین جشن‌های زمان خلیفه‌ی اول عباسی، نوروز بود. 

۸- مشتعل کردن آتش نوروز توسط کرد‌ها، یک اقدام صرفاً سیاسی بوده و اشاره‌ی واضحی است به تمایل کرد‌ها برای آنکه اعلام نمایند که ملت مستقلی هستند، به همین منظور روشن کردن آتش نوروزی همیشه تحت مراقبت و پی‌گیری بوده و از آن جلوگیری به عمل آورده‌اند و کردهایی که به این کار اقدام نموده‌اند، با خشونت نیروهای پلیس و نیروهای امنیتی مواجه شده‌اند.